SHAMIRISHO KATIKA KISWAHILI (KIPOZI, KITONNDO, NA ALA)

 

SHAMIRISHO KATIKA KISWAHILI

SHAMIRISHO KATIKA KISWAHILI

MAANA YA SHAMIRISHO:

Shamirisho ni neno ambalo huashiria nomino inayopokea kitendo (kitendwa/mtendwa), nonimo inayofaidika kutokana na kitendo (kitendewa/mtendewa), na kifaa kinachotumika katika kitendo (ala), katika sentensi.

AINA ZA SHAMIRISHO

1. Shamirisho Kipozi/ Yambwa Tendwa

2. Shamirisho Kitondo/ Yambwa Tendewa/yambiwa

3. Shamirisho Ala/ Kitumizi

------------------------------------------------------------------------------

1. SHAMIRISHO KIPOZI

Pia huitwa yambwa tendwa (Direct object).
Ni nomino anayopokea athari ya kitendo moja kwa moja.
Mara nyingi hipatikana katika sentensi zilizoandikwa katika kauli ya kutenda, japo huwezakupatikana katika sentensi zilizoandikwa katika kauli zingine.

Mifano

1. Wizara ya elimu inarekebisha mtaala. (mtaala-shamirisho kipozi)
2. Mkulima analima shamba.  (shamba-shamirisho kipozi)
3. Mgonjwa aliletewa chai kwa chupa na Swaleh. 
4. Kitabu cha mwanafunzi kimepotezwa na mtoto.
5. Kipenga cha mkufunzi kitanunuliwa wiki ijayo na mwalimu mkuu.

----------------------------------------------------------------------

KUNUNUA MAKALA KAMILI YA SHAMIRISHO, 

BONYEZA HAPA

----------------------------------------------------------------------

2. SHAMIRISHO KITONDO

Pia huitwa yambwa tendewa au yambiwa (Indirect Object).

Ni nomino ambayo huathiriwa na kitendo kwa njia isiyo ya moja kwa moja.

Huathiriwa na kitendo kinacho tendwa kwa shamirisho kipozi.

Hupatikana katika sentensi zilizoandikwa katika kauli ya kitendea/ kutendewa.

Mifano

1. Mzazi alimnunulia mwanawe baiskeli kwa kupita mtihani.
2. Kaka atamfyekea babu yangu shamba baada ya kutoa mahindi.
3. Nina alimpikia mgonjwa chakula chenye ladha tamu.
4. Walimu waliwekewa runinga kwanye afisi yao.
5. Mwanasiasa alipigiwa kura na kushinda uchaguzi mdogo wa mkoa.

----------------------------------------------------------------------

3. SHAMIRISHO ALA/ KITUMIZI

Ni nomino ambayo hurejelea kifaa kinachotumiwa kitekeleza kitendo fulani.

Huwakilishwa na vielezi vya namna ala.

KUMBUKA: "kwa" si sehemu ya shamirisho ala.

Mifano

1. Kaka alilima shamba lake kwa jembe jipya.
2. Mpishi alikata vitunguu na nyanya kwa kisu.
3. Mwalimu alisahihisha vitabu vya wanafunzi kwa kalamu.
4. Juma alisafiri ughaibuni kwa ndege.
5. Viwanja vilinunuliwa kwa pesa
6. Mkongwe atajengewa nyumba ya mbao.

----------------------------------------------------------------------

KUNUNUA MAKALA KAMILI YA SHAMIRISHO, BONYEZA HAPA

----------------------------------------------------------------------

SHUKRAN KWA USOMAJI WAKO 🙏👍😎

UNA SWALI KUHUSU SHAMIRISHO KIPOZI, KITONDO, AMA SHAMIRISHO ALA?

ULIZA HAPA CHINI 👇👇

USHAIRI: SHAIRI HURU

MFANO WA SHAIRI HURU

SEHEMU YA A: USHAHIRI

                                    SHAIRI ‘A’

            (i)                    Umekata mti mtima

                                    Umeangukia nyumba yako

                                    Umeziba mto hasira

                                    Nyumba yako sasa mafurikoni

                                    Na utahama

                                    Watoto wakukimbilia

            (ii)                   Mbuzi kumkaribia chui

                                    Alijigeuza panya

                                    Akalia kulikuwa na paka

                                    Kichwani

                                    Mchawi kutaka sama kutisha

                                    Alijigeuza samba

                                    Akalia na risasi kichwani

            (iii)                  Jongoo wapi sasa yatakwenda

                                    Bwanako kumpa sumu?

                                    Hadija umeshika nyoka kwa mkia

                                    Hadija umepitia nyuma ya punda

Jogoo kataka sana kukimbia

Aliomba miguu elfu

(iv)                  Akaachwa na nyoka

Hadija wapi sasa

Bwanako kumpa sumu?

Hadija umashika nyoka kwa mkia

Hadija amepita nyuma ya punda

SHAIRI ‘B’

                                    Piteni jamani,piteni haraka

                                    Nendeni ,nendeni huko mwendako

                                    Mimi haraka, haraka sina

                                    Mzigo wangu,mzigo mzito mno

                                    Na chui sitaki kuweka

                                    Vijana kwa nini hampiti?

                                    Kwa nini mwanicheka kisogo?

                                    Mzigo niliobeba haupo.

                                    Lakini umenipinda mgongo na

                                    Nendako

                                    Haya piteni!piteni haraka!Heei!

                                    Mwafikiri mwaniacha nyuma!

                                    Njia ya maisha ni moja tu.

                                    Huko mwendako ndiko nilikotoka

                                    Na nilipofikia wengi wenu

                                    Hawatafika

                                    Kula nimekula na sasa mwasema

                                    Niko nyuma ya wakati

                                    Lakini kama mungepita mbele

                                    Na uso wangu kutazama

                                    Ningemwambia siri ya miaka

                                    Mingi

Maswali

(a)Haya ni mashairi ya aina gani?Toa sababu.     (Alama 2)

(b)Washairi hawa wawili wanalalamika.Yafafanue malalamishi yao.             (Alama 4)

(c)Onyesha jinsi kinaya kinavyotokeza katika tungo hizi mbili. (Alama4)                                                                                                                                         

(d)       Ni vipi Hadija :-

  (i) Amekata mti mtima?    (Alama 2)                                              

 (ii)       Amepita nyuma ya punda. (Alama 2)

(e) Toa mifano miwili ya uhuru mshairi kwa kurejelea mashairi haya.            (Alama 2)

(f)        kwa kurejelea shairi ‘B’ eleza maana ya:-

                                    (i)        Mzigo

                                    (ii)       Siri

                                    (iii)      Kula nimekula

           (iv)      Niko nyuma ya wakati.(Alama 4)

                                           

###KWA MASWALI YA FASIHI SIMULIZI, GUSA HAPA###

###KWA MASWALI YA KIGOGO, BONYEZA HAPA###

###KWA MASWALI YA TUMBO LISILOSHIBA, GUSA HAPA###

Uliza swali moja kwa moja kupitia <WHATSAPP>

POST A COMMENT DOWN THERE 👇